Đặc điểm khí hậu của Châu Phi luôn là một đề tài đầy bất ngờ và thú vị với sự đa dạng từ các khu rừng mưa nhiệt đới đến những sa mạc khô cằn rộng lớn. Tuy nhiên, sự biến động khí hậu gần đây đang đặt ra nhiều thách thức nghiêm trọng đối với lục địa này. Vậy, đó là những thách thức như thế nào?
Đặc điểm khí hậu của Châu Phi
Châu Phi có những đặc điểm khí hậu rất đa dạng và đặc trưng, chủ yếu được xác định bởi vị trí địa lý và hình thái địa hình của lục địa này. Trong đó, cần nhấn mạnh các đặc điểm chính như sau:
1. Nóng và khô
- Châu Phi được coi là một trong những lục địa nóng nhất trên thế giới, với nhiệt độ trung bình năm thường xuyên vượt quá 20°C.
- Đặc điểm khí hậu của Châu Phi chủ yếu là khô và nóng, đặc biệt ở các khu vực sa mạc như Sahara, nơi nhiệt độ có thể lên tới 50°C vào mùa hè.
2. Địa hình và ảnh hưởng của vị trí
- Châu Phi chủ yếu là một cao nguyên rộng lớn, với phần lớn diện tích nằm giữa hai chí tuyến Bắc và Nam. Điều này dẫn đến sự ảnh hưởng mạnh mẽ của các khối khí lục địa khô và nóng, khiến cho lượng mưa ở nhiều khu vực trở nên hạn chế.
- Lượng mưa thường giảm dần về phía hai chí tuyến, dẫn đến sự hình thành các hoang mạc lớn như Sahara và Kalahari.
3. Sự phân bố lượng mưa
- Lượng mưa ở Châu Phi rất không đồng đều.
- Khu vực trung tâm và phía tây Châu Phi, đặc biệt là trong các rừng nhiệt đới, có lượng mưa lớn và độ ẩm cao.
- Ngược lại, các khu vực phía bắc và phía nam thường xuyên phải chịu tình trạng hạn hán và lượng mưa thấp, điều này ảnh hưởng lớn đến nông nghiệp và sinh kế của người dân.
4. Biến đổi khí hậu
- Đặc điểm khí hậu của Châu Phi đang phải đối mặt với những biến động nghiêm trọng, bao gồm sự gia tăng nhiệt độ và thay đổi lượng mưa.
- Những hiện tượng này không chỉ gây ra hạn hán mà còn làm gia tăng tần suất và mức độ nghiêm trọng của lũ lụt, ảnh hưởng đến an ninh lương thực và nguồn nước
5. Đặc điểm theo vùng
- Khu vực phía bắc: Chủ yếu là sa mạc và khí hậu khô cằn.
- Khu vực miền trung: Có khí hậu nhiệt đới ẩm với rừng rậm và thảo nguyên.
- Khu vực miền nam: Có khí hậu ôn hòa hơn, với sự xuất hiện của các khu vực thảo nguyên và rừng.
Thực trạng biến động khí hậu Châu Phi hiện nay
Châu Phi hiện đang đối mặt với nhiều biến động khí hậu nghiêm trọng, ảnh hưởng sâu sắc đến môi trường và đời sống của người dân.
1. Nóng lên nhanh chóng
- Đặc điểm khí hậu của Châu Phi đang nóng lên với tốc độ nhanh hơn so với phần còn lại của thế giới. Theo báo cáo của Liên hợp quốc và Liên minh Châu Phi, nhiệt độ trung bình ở Châu Phi đã tăng khoảng 0,3 độ C mỗi thập kỷ từ năm 1991 đến 2022, cao hơn mức tăng trung bình toàn cầu là 0,2 độ C.
- Điều này dẫn đến những hiện tượng thời tiết cực đoan ngày càng gia tăng.
2. Thời tiết khắc nghiệt
- Châu Phi đang phải hứng chịu nhiều thảm họa khí hậu như hạn hán, lũ lụt, và cháy rừng.
- Năm ngoái, lục địa này đã trải qua 80 mối nguy hiểm về thời tiết và khí hậu cực đoan, trong đó có hạn hán tồi tệ nhất trong 40 năm ở vùng Sừng Châu Phi.
- Những hiện tượng đặc điểm khí hậu của Châu Phi không chỉ gây thiệt hại về người mà còn ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế, với thiệt hại ước tính lên tới 8,5 tỷ USD.
3. Thiếu hụt nguồn nước
- Biến đổi khí hậu đã dẫn đến tình trạng khô hạn kéo dài và thiếu nước, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt của người dân.
- Nhiều khu vực, đặc biệt là ở miền Bắc và miền Đông Châu Phi, đang phải đối mặt với tình trạng khan hiếm nước nghiêm trọng, gây ra xung đột về tài nguyên giữa các cộng đồng dân cư.
4. Tác động đến an ninh lương thực
- Sự biến đổi các đặc điểm khí hậu của Châu Phi đã làm giảm năng suất nông nghiệp, dẫn đến tình trạng thiếu lương thực.
- Các nghiên cứu cho thấy rằng biến đổi khí hậu có thể khiến Châu Phi thiệt hại hơn 50 tỷ USD mỗi năm vào năm 2050 do giảm sản lượng nông nghiệp và tăng chi phí thực phẩm.
5. Tăng cường xung đột
- Khí hậu khắc nghiệt và sự cạnh tranh về tài nguyên ngày càng gia tăng đã dẫn đến xung đột giữa các cộng đồng nông dân và người chăn nuôi.
- Bạo lực cộng đồng về tài nguyên đã bùng phát thường xuyên ở các vùng bán khô cằn như Sahel, nơi đất đai sản xuất và nước ngày càng khan hiếm.
Thách thức biến động khí hậu
Đặc điểm khí hậu của Châu Phi khiến cho châu lục này đang phải đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng do biến động khí hậu, ảnh hưởng đến môi trường, kinh tế và đời sống của người dân.
- Nóng lên toàn cầu: Châu Phi đang nóng lên với tốc độ nhanh hơn so với phần còn lại của thế giới, với nhiệt độ trung bình tăng khoảng 0,3 độ C mỗi thập niên từ năm 1991 đến 2022. Điều này dẫn đến sự gia tăng tần suất và cường độ của các hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán, lũ lụt và bão.
- Thiếu nước và khan hiếm tài nguyên: Đặc điểm khí hậu của Châu Phi khắc nghiệt đã làm giảm nguồn nước, gây ra tình trạng khan hiếm nước ở nhiều khu vực. Dự báo rằng khoảng 250 triệu người sẽ bị ảnh hưởng bởi sự căng thẳng về nguồn nước, điều này có thể dẫn đến xung đột giữa các cộng đồng về tài nguyên.
- An ninh lương thực: Sự biến đổi khí hậu đang làm giảm năng suất nông nghiệp, dẫn đến tình trạng thiếu lương thực. Nhiều khu vực nông nghiệp ở Châu Phi đang phải đối mặt với hạn hán kéo dài, ảnh hưởng đến sản xuất thực phẩm và sinh kế của hàng triệu người dân.
- Tăng cường xung đột: Biến đổi khí hậu đã gia tăng sự cạnh tranh về tài nguyên, đặc biệt là đất và nước, dẫn đến xung đột giữa nông dân và người chăn nuôi. Bạo lực cộng đồng về tài nguyên đã gia tăng trong những năm gần đây, đặc biệt ở các vùng bán khô cằn như Sahel.
- Thiếu thông tin và khả năng ứng phó: Chỉ khoảng 40% dân số Châu Phi có thể tiếp cận các hệ thống cảnh báo sớm về thời tiết khắc nghiệt và biến đổi khí hậu. Việc thiếu thông tin kịp thời về đặc điểm khí hậu của Châu Phi có thể gây ra những thiệt hại lớn về người và tài sản.
- Khó khăn trong đầu tư vào năng lượng tái tạo: Mặc dù Châu Phi có nguồn năng lượng tái tạo dồi dào từ mặt trời, gió và thủy điện, nhưng các chính phủ ở đây thường phải đối mặt với mức nợ cao và lãi suất lớn, gây cản trở cho việc đầu tư vào các dự án năng lượng bền vững.
Châu Phi đang ở “tuyến đầu” của cuộc khủng hoảng khí hậu, phải gánh chịu những tác động không tương xứng với mức phát thải khí nhà kính của mình. Chiasetrithuc cho rằng, việc tìm kiếm giải pháp và hỗ trợ từ cộng đồng quốc tế đối với các vấn đề về đặc điểm khí hậu của Châu Phi là rất cần thiết để vượt qua những thách thức này và xây dựng một tương lai bền vững hơn.
