Quan niệm nam tả nữ hữu đã từ lâu gắn liền với văn hóa truyền thống của người Việt, đặc biệt là trong các nghi lễ, hội họp dòng họ và cách sắp xếp bàn thờ. Vậy nguồn gốc và ý nghĩa sâu xa của nam tả nữ hữu là gì? Đọc bài viết sau đây của chiasetrithuc.com để khám phá về một tập tục văn hóa độc đáo mà còn giúp ta hiểu rõ hơn về cách mà triết lý Âm Dương ảnh hưởng đến cuộc sống và tư duy của người xưa.
Nguồn gốc của quan niệm nam tả nữ hữu
Quan niệm nam tả nữ hữu có nguồn gốc sâu xa từ lý thuyết Âm Dương của Đạo gia. Theo thuyết này, vạn vật trong vũ trụ đều bao gồm hai yếu tố đối lập: Âm và Dương. Những yếu tố này không chỉ tồn tại trong tự nhiên mà còn ảnh hưởng đến cách nhìn nhận về vai trò và vị trí của con người trong xã hội. Âm và Dương không phải là đối lập tuyệt đối, mà là những yếu tố tương hỗ, tương sinh tương khắc, cùng tồn tại và phát triển.
Cổ nhân phân chia: lớn, dài, trên và bên trái là Dương; còn nhỏ, ngắn, dưới và bên phải là Âm. Nam giới, với tính cách kiên cường mạnh mẽ, được xem là thuộc về Dương, bên trái; còn nữ giới, với tính cách dịu dàng mềm mỏng, được xem là thuộc về Âm, bên phải. Trong y học truyền thống, quan niệm này cũng được thể hiện qua cách chia nam tả nữ hữu, “trái Dương phải Âm”.
Một truyền thuyết khác liên quan đến Bàn Cổ – vị thần khai thiên lập địa trong thần thoại Trung Hoa – cũng góp phần giải thích cho quan niệm này. Theo “Ngũ vận lịch niên ký”, sau khi Bàn Cổ qua đời, mắt trái của ông biến thành Thần Mặt Trời (Dương) và mắt phải biến thành Thần Mặt Trăng (Âm). Từ đó, bên trái được gắn với Dương và bên phải gắn với Âm.
Ý nghĩa nam tả nữ hữu là gì?
Tại các nghi lễ truyền thống, hội họp dòng họ, hay cách sắp xếp bàn thờ, quy tắc này thường được tuân thủ nghiêm ngặt. Việc nam đứng bên trái và nữ đứng bên phải trong các sự kiện quan trọng không chỉ thể hiện sự tôn trọng truyền thống mà còn phản ánh sự hài hòa giữa Âm và Dương.
Trong đời sống hàng ngày, nam tả nữ hữu còn thể hiện qua sự phân công vai trò trong gia đình. Nam giới thường đảm nhận những công việc bên ngoài, cần sự cương trực và mạnh mẽ, trong khi nữ giới thường chăm lo cho gia đình, thể hiện sự nhu hòa và đảm đang. Sự phân công này không chỉ giúp gia đình hoạt động hiệu quả mà còn duy trì sự cân bằng, hài hòa trong mối quan hệ vợ chồng.
Theo triết học Âm Dương, mọi sự vật, hiện tượng đều có hai mặt đối lập nhưng lại liên kết, hỗ trợ nhau để tạo nên sự cân bằng. Nam tả nữ hữu cũng là sự thể hiện cho sự cân bằng, hài hòa giữa âm và dương trong các mối quan hệ xã hội. Việc nam giới và nữ giới đứng cạnh nhau, phối hợp với nhau trong các nghi thức truyền thống thể hiện mong muốn về sự hòa hợp, gắn kết giữa hai giới, góp phần xây dựng một xã hội tốt đẹp.
Nam tả nữ hữu còn mang ý nghĩa tâm linh, thể hiện niềm tin vào những điều may mắn, tốt lành. Trong các nghi thức truyền thống, việc sắp xếp nam giới bên trái, nữ giới bên phải được cho là mang lại sự may mắn, bình an cho gia đình, dòng tộc.
>>> Đọc thêm: Tri thức dân gian trong bối cảnh hiện đại
Quan niệm nam tả nữ hữu trong xã hội hiện đại
Trong bối cảnh xã hội hiện đại, quan niệm nam tả nữ hữu vẫn giữ được một số giá trị truyền thống, nhưng cũng đã trải qua nhiều sự biến đổi và thích nghi để phù hợp với sự phát triển của xã hội.
Phụ nữ ngày nay có thể tham gia vào nhiều lĩnh vực mà trước đây được xem là dành riêng cho nam giới, và ngược lại, nam giới cũng có thể đảm nhận những công việc mà trước đây chỉ dành cho phụ nữ. Tuy nhiên, sự thay đổi này không làm mất đi giá trị của quan niệm nam tả nữ hữu, mà thay vào đó, nó được hiểu theo một cách linh hoạt hơn, phù hợp với tình hình thực tế.
Trong các nghi lễ, hội họp truyền thống, quan niệm này vẫn được tuân thủ như một cách để tôn vinh văn hóa và lịch sử. Tuy nhiên, trong cuộc sống hàng ngày, sự linh hoạt và thích nghi là điều cần thiết. Ví dụ, trong các sự kiện gia đình hoặc xã hội, việc sắp xếp vị trí không còn quá cứng nhắc theo quan niệm cũ, mà thay vào đó, được điều chỉnh theo hoàn cảnh và sự thuận tiện.
Mặc dù có những thay đổi và thích nghi, nhưng vẫn giữ gìn và phát huy các giá trị truyền thống. Đây không chỉ là việc duy trì một phong tục, mà còn là cách để kết nối thế hệ trẻ với các giá trị văn hóa cội nguồn, giúp họ hiểu rõ hơn về lịch sử và triết lý sống của tổ tiên.
Quan niệm nam tả nữ hữu không chỉ là một tập tục văn hóa mà còn là một biểu hiện sâu sắc của triết lý Âm Dương trong đời sống người Việt. Việc duy trì và tôn trọng những truyền thống xưa không chỉ giúp bảo tồn văn hóa mà còn góp phần tạo nên sự hài hòa, ổn định trong xã hội hiện đại. Triết lý Âm Dương, với sự cân bằng và đối lập hài hòa của nó, vẫn tiếp tục là một nền tảng quan trọng trong việc hiểu và quản lý các mối quan hệ xã hội và gia đình.
